Η διαπαιδαγώγηση των παιδιών

Η διαπαιδαγώγηση των παιδιών ήταν πάντοτε και συνεχίζει να είναι το αντικείμενο της μελέτης της κοινωνίας με τη βοήθεια πολλών επιστημονικών κλάδων. Ιδιαιτέρως ο τρόπος και τα μέσα που χρησιμοποιούσε πάντοτε η παιδαγωγική επιστήμη, αποτελούσε το μεγάλο πρόβλημα. Πρέπει να τιμωρούμε τα παιδιά και ποια είναι τα μέσα τιμωρίας; Η επίπληξη, ο ξυλοδαρμός, η επιβολή ποινών, όπως στέρηση φαγητού, εγκλεισμός στην απομόνωση, δέσιμο με σχοινί και άλλα τέτοια;

Ολα αυτά τα μέσα χρησιμοποιήθηκαν, όχι μόνο ήταν επιτρεπτά, αλλά και επιβαλλόμενα από την παιδαγωγική της παλαιότερης εποχής. Δάσκαλοι, γονείς αρμόδιες αρχές και κυβερνητικοί παράγοντες, είχαν μια γνώμη επάνω σ' αυτό το θέμα. Ξύλο στα παιδιά, τιμωρίες, καταπίεση, εξευτελισμός της προσωπικότητάς τους, για να γίνουν καλοί άνθρωποι και προ παντός να μάθουν να υπακούουν τυφλά στους μεγάλους.

Αυτά τα μέσα και η παιδαγωγική μέθοδος δεν ήταν των αρχαίων προγόνων μας. Ηταν των ανθρώπων του εικοστού αιώνα. Πριν από μερικές δεκαετίες ήταν στην καθημερινή μας ζωή.

Κάποια μέρα όμως, πριν από λίγες δεκαετίες κάποιοι επιστήμονες άναψαν κόκκινο φως στους βασανιστές των παιδιών, γονείς και δασκάλους και εξήγησαν ότι, αν ο κόσμος μας όσο πάει γίνεται και πιο σκληρός, όλο και πιο πολλοί άνθρωποι παθαίνουν ψυχολογικές διαταραχές, αυτό οφείλεται στην διά της ράβδου παιδαγωγική μέθοδο. Σήμερα απαγορεύεται τελείως ο ξυλοδαρμός στα παιδιά. Στην Αμερική, όποιος γονέας δέρνει το παιδί του, συλλαμβάνεται αμέσως και δικάζεται.

Κάποιος Χιώτης στο Οχάιο έδειρε το παιδί του ανηλεώς, γιατί έκλεψε ένα ποδήλατο. Την άλλη μέρα ο δάσκαλος τον ρώτησε, γιατί έχει αιματώματα στα πόδια και το παιδί εξήγησε ότι τον έδειρε ο πατέρας του. Σε λίγο ήλθε η αστυνομία, πήρε το παιδί, συνέλαβε τον πατέρα και τον πήγε στο αυτόφορο. Στο δικαστήριο ο πατέρας, ένας αγράμματος αγρότης, εξήγησε με το διερμηνέα ότι έδειρε το παιδί του, γιατί έκλεψε ένα ποδήλατο. "Αν έκλεβε 1000 δολάρια κ. Πρόεδρε, δεν θα τον έδερνα, αλλά το ποδήλατο τι να το κάνω". Και πρόσθεσε: "Να μάθει να κλέβει σωστά".

Το δικαστήριο τον απάλλαξε, γιατί κατάλαβε ότι έχει να κάνει με ένα μετανάστη, που δεν γνώριζε τίποτα. Αυτή είναι μια αληθινή ιστορία που μου τη διηγήθηκε ο ίδιος ο νέος που έφαγε το ξύλο.
Η Καινή Διαθήκη, το Ευαγγέλιο του Ιησού Χριστού, πριν από 1960 χρόνια, το έτος 60 μ.Χ., το είχε τονίσει πολύ αυτό που η επιστήμη διαπίστωσε τον 20ο αιώνα. Συνιστούσε στους γονείς να μην κακομεταχειρίζονται τα παιδιά τους, να μην τα παροργίζουν, να μην τα ερεθίζουν, διότι παθαίνουν ψυχική συρρίκνωση.
Συγκεκριμμένα γράφει: "Οι πατέρες, μη παροργίζετε τα τέκνα σας, αλλ' εκτρέφετε αυτά εν παιδεία και νουθεσία Κυρίου". Εφεσίους στ:4

Το, "μη παροργίζετε", σημαίνει να μην τα κάνουμε και θυμώνουν με ύβρεις, προσβολές, ξυλοδαρμούς και προ παντός με αδικίες. Το ίδιο γράφει ο απόστολος Παύλος στους Κολοσσαείς: "Οι πατέρες, μην ερεθίζετε τα τέκνα σας, διά να μην μικροψυχώσιν". Κολοσσαείς γ:21

Η διαπαιδαγώγηση των παιδιών είναι επιτυχημένη, όταν γίνεται "εν παιδεία και νουθεσία Κυρίου".
Η παιδεία του Κυρίου είναι άσκηση αγάπης και η νουθεσία είναι οι υποδείξεις του Ευαγγελίου.

Εικόνες και προσκυνήματα, ευλογία ή βδέλυγμα;

Εικόνες και προσκυνήματα, ευλογία ή βδέλυγμα;

 

Γνωρίσαμε κατά τα μαθητικά μας χρόνια τη περίοδο της εικονομαχίας που πέρασε η εκκλησία και τη νίκη των εικονολατρών υπέρ των εικονομάχων. Ήταν όμως μια νίκη σύμφωνα με το θέλημα του Θεού για σωτηρία του ανθρώπου ή κάτι διαφορετικό συνέβη;

Η ζωγραφική είναι μία από τις καλές τέχνες, καθώς και η γλυπτική. Φυσικό ήταν για τους καλλιτέχνες που επιρεάστηκαν απο τη ζωή του Χριστού και τον μαθητών του να προσπαθήσουν να αποτυπώσουν στιγμές από τη ζωή Του. Τι γίνεται όμως όταν τα έργα των χειρών των ανθρώπων γίνονται προσκυνήματα και πώς το βλέπει αυτό ο Θεός;

Ας ξεκινήσουμε από ένα γεγονός της Γραφής. Στις πράξεις των αποστόλων συναντάμε τον Κορνήλιο, όπου έχει καλέσει το απ. Πέτρο στο σπίτι του και καθώς τον βλέπει πέφτει να τον προσκυνήσει.

25. Ως δε εισήλθεν ο Πέτρος, ελθών ο Κορνήλιος εις συνάντησιν αυτού, έπεσεν εις τους πόδας αυτού και προσεκύνησεν.

26. Αλλ' ο Πέτρος εσήκωσεν αυτόν, λέγων· Σηκώθητι· και εγώ αυτός άνθρωπος είμαι.

Πρ.Απ.κεφ.10

Ο απ. Πέτρος άμεσα σταματάει τη συνηθισμένη πράξη ενός πρώην ειδολολάτρη να προσκηνάει θρησκευτικές εξουσίες και είδωλα. Αν λοιπόν ο απ. Πέτρος σταμάτησε άμεσα τη προσκύνησή του, τι πρέπει να γίνει στη περίπτωση ένος καλλιτεχνίματος; Ας δούμε άλλη μια περίπτωση όμως, αυτή τη φορά απέναντη σε μια αγγελική δύναμη, και στο βιβλίο της αποκαλύψεως. Ο απ. Ιωάννης εκλαμβάνων τον άγγελο για τον Κύριο τον προσκύνησε, αλλά εκείνος του είπε ότι απαγορεύεται η προσκύνηση αγγέλων.

10. Και έπεσον έμπροσθεν των ποδών αυτού, διά να προσκυνήσω αυτόν. Και λέγει μοι· Πρόσεχε μη κάμης τούτο· εγώ είμαι σύνδουλός σου και των αδελφών σου, οίτινες έχουσι την μαρτυρίαν του Ιησού· τον Θεόν προσκύνησον· διότι η μαρτυρία του Ιησού είναι το πνεύμα της προφητείας.

Αποκάλυψις Κεφ. 19.10

Ας δούμε όμως τι μας λέει η Γραφή για την ειδολοποίηση ενός καλλιτεχνίματος και τη προσκύνησή του.

1. Μη εις ημάς, Κύριε, μη εις ημάς, αλλ' εις το όνομά σου δος δόξαν, διά το έλεός σου, διά την αλήθειάν σου

2. Διά τι να είπωσι τα έθνη, και που είναι ο Θεός αυτών;

3. Αλλ' ο Θεός ημών είναι εν τω ουρανώ· πάντα όσα ηθέλησεν εποίησε.

4. Τα είδωλα αυτών είναι αργύριον και χρυσίον, έργα χειρών ανθρώπων·

5. Στόμα έχουσι και δεν λαλούσιν· οφθαλμούς έχουσι και δεν βλέπουσιν·

6. ώτα έχουσι και δεν ακούουσι· μυκτήρας έχουσι και δεν οσφραίνονται·

7. Χείρας έχουσι και δεν ψηλαφώσι· πόδας έχουσι και δεν περιπατούσιν· ουδέ ομιλούσι διά του λάρυγγος αυτών.

8. Όμοιοι αυτών ας γείνωσιν οι ποιούντες αυτά, πας ο ελπίζων επ' αυτά.

Ψαλμός ριε

 

Όχι μόνο ο Θεός δε δέχεται τα είδωλα, αλλα τα συχαίνεται... τα βδελύττεται. Μάλιστα καταράσετε τους ποιούντας είδωλα να γίνουν όμοιοι με αυτά, άφωνα, τυφλά και κουφά, χωρίς ζωή. Ας δούμε όμως και άλλα σημεία της Αγίας Γραφής.

9. Όσοι κατασκευάζουσιν είδωλα, πάντες είναι ματαιότης· και τα πολυέραστα αυτών είδωλα δεν ωφελούσι· και αυτοί είναι μάρτυρες αυτών ότι δεν βλέπουσιν ουδέ νοούσι, διά να καταισχυνθώσι.

10. Τις έπλασε θεόν ή έχυσεν είδωλον, το οποίον ουδέν ωφελεί;

11. Ιδού, πάντες οι σύντροφοι αυτού θέλουσιν αισχυνθή· και οι τεχνίται, αυτοί είναι εξ ανθρώπων· ας συναχθώσι πάντες ομού· ας παρασταθώσι·θέλουσι φοβηθή, θέλουσιν εντραπή πάντες ομού.

12. Ο χαλκεύς κόπτει σίδηρον και εργάζεται εις τους άνθρακας και με τα σφυρία μορφόνει αυτό και κατασκευάζει αυτό με την δύναμιν των βραχιόνων αυτού· μάλιστα πεινά και η δύναμις αυτού αποκάμνει· ύδωρ δεν πίνει και ατονεί.

13. Ο ξυλουργός εξαπλόνει τον κανόνα, σημειόνει αυτό με στάθμην, ομαλύνει αυτό με ροκάνια και σημειόνει αυτό διά του διαβήτου και κάμνει αυτό κατά την ανθρωπίνην μορφήν, κατά ανθρωπίνην ωραιότητα, διά να κατοική εν τη οικία.

14. Κόπτει εις εαυτόν κέδρους και λαμβάνει την κυπάρισσον και την δρυν, τα οποία εκλέγει εις εαυτόν μεταξύ των δένδρων του δάσους· φυτεύει πεύκην και η βροχή αυξάνει αυτήν.

15. Και θέλει είσθαι χρήσιμον εις τον άνθρωπον διά καύσιμον· και εξ αυτού λαμβάνει και θερμαίνεται· προσέτι καίει αυτό και ψήνει άρτον·προσέτι κάμνει αυτό θεόν και προσκυνεί αυτό· κάμνει αυτό είδωλον και γονατίζει έμπροσθεν αυτού.

16. Το ήμισυ αυτού καίει εν πυρί· με το άλλο ήμισυ τρώγει το κρέας· ψήνει το ψητόν και χορταίνει· και θερμαίνεται, λέγων, Ω εθερμάνθην, είδον το πύρ·

17. και το εναπολειφθέν αυτού κάμνει θεόν, το γλυπτόν αυτού· γονατίζει έμπροσθεν αυτού και προσκυνεί αυτό και προσεύχεται εις αυτό και λέγει, Λύτρωσόν με, διότι είσαι ο θεός μου.

18. Δεν καταλαμβάνουσιν ουδέ νοούσι· διότι έκλεισε τους οφθαλμούς αυτών διά να μη βλέπωσι, και τας καρδίας αυτών διά να μη νοώσι.

19. Και ουδείς συλλογίζεται εν τη καρδία αυτού ουδέ είναι γνώσις εν αυτώ ουδέ νόησις, ώστε να είπη, Το ήμισυ αυτού έκαυσα εν πυρί· έτι έψησα άρτον επί των ανθράκων αυτού· έψησα κρέας και έφαγον· έπειτα θέλω κάμει το υπόλοιπον αυτού βδέλυγμα; θέλω προσκυνήσει δένδρου κορμόν;

20. Βόσκεται από στάκτης· η ηπατημένη καρδία αυτού απεπλάνησεν αυτόν, διά να μη δύναται να ελευθερώση την ψυχήν αυτού μηδέ να είπη, Τούτο, τη εν τη δεξιά μου, δεν είναι ψεύδος;

Ησαΐας Κεφ. 44

Οτιδήποτε σέβασμα μπροστά στα μάτια του αληθινού Θεού είναι βδέλυγμα. Όμως ο Θεός τους καιρούς τις αγνοίας τους παραβλέπει. Πολλές φορές ο Θεός απαντάει τις προσευχές των ανθρώπων όπου και αν προσεύχονται γιατι ο Θεός ειναι αγάπη. Όμως όταν πλέον ο άνθρωπος ωριμάσει πνευματικά και γνωρίσει την αλήθεια, γνωρίσει το θέλημα του Θεού οφείλει να παραμερίσει τις παραδόσεις. Γιατί αν ενώ γνωρίζει, συνεχίσει να προσκυνάει είδωλα, ο Κύριος στην Καινή Διαθήκη γίνεται ιδιαίτερα αυστηρός και μάλιστα με τιμωρία που έρχεται άμεσα έδω στη γη. Διαβάζουμε το συγκλονιστικό πραγματικά εδάφιο στη προς Ρωμαίους επιστολή που αφορά τους ανθρώπους που γνωρίζουν το Λόγο του Θεού, έχουν γνωρίσει την αλήθεια όμως χάρη παραδόσεων, προσωπικών απόψεων ακόμα και για το χρήμα τον μεταλλάσουν και μάλιστα διδάσκουν και άλλους να κάνουν το ίδιο.

18. Διότι οργή Θεού αποκαλύπτεται απ' ουρανού επί πάσαν ασέβειαν και αδικίαν ανθρώπων, οίτινες κατακρατούσι την αλήθειαν εν αδικία.

19. Επειδή ό,τι δύναται να γνωρισθή περί Θεού είναι φανερόν εν αυτοίς, διότι ο Θεός εφανέρωσε τούτο προς αυτούς.

20. Επειδή τα αόρατα αυτού βλέπονται φανερώς από κτίσεως κόσμου νοούμενα διά των ποιημάτων, η τε αΐδιος αυτού δύναμις και η θειότης, ώστε αυτοί είναι αναπολόγητοι.

21. Διότι γνωρίσαντες τον Θεόν, δεν εδόξασαν ως Θεόν ουδέ ευχαρίστησαν, αλλ' εματαιώθησαν εν τοις διαλογισμοίς αυτών, και εσκοτίσθη η ασύνετος αυτών καρδία·

22. λέγοντες ότι είναι σοφοί εμωράνθησαν,

23. και ήλλαξαν την δόξαν του αφθάρτου Θεού εις ομοίωμα εικόνος φθαρτού ανθρώπου και πετεινών και τετραπόδων και ερπετών.

24. Διά τούτο και παρέδωκεν αυτούς ο Θεός διά των επιθυμιών των καρδιών αυτών εις ακαθαρσίαν, ώστε να ατιμάζωνται τα σώματα αυτών μεταξύ αυτών.

25. Οίτινες μετήλλαξαν την αλήθειαν του Θεού εις το ψεύδος, και εσεβάσθησαν και ελάτρευσαν την κτίσιν μάλλον παρά τον κτίσαντα, όστις είναι ευλογητός εις τους αιώνας· αμήν.

26. Διά τούτο παρέδωκεν αυτούς ο Θεός εις πάθη ατιμίας· διότι και αι γυναίκες αυτών μετήλλαξαν την φυσικήν χρήσιν εις την παρά φύσιν·

27. ομοίως δε και οι άνδρες, αφήσαντες την φυσικήν χρήσιν της γυναικός, εξεκαύθησαν εις την επιθυμίαν αυτών προς αλλήλους, πράττοντες την ασχημοσύνην άρσενες εις άρσενας και απολαμβάνοντες εις εαυτούς την πρέπουσαν αντιμισθίαν της πλάνης αυτών.

28. Και καθώς απεδοκίμασαν το να έχωσιν επίγνωσιν του Θεού, παρέδωκεν αυτούς ο Θεός εις αδόκιμον νούν, ώστε να πράττωσι τα μη πρέποντα,

29. πλήρεις όντες πάσης αδικίας, πορνείας, πονηρίας, πλεονεξίας, κακίας, γέμοντες φθόνου, φόνου, έριδος, δόλου, κακοηθείας·

30. ψιθυρισταί, κατάλαλοι, μισόθεοι, υβρισταί, υπερήφανοι, αλαζόνες, εφευρεταί κακών, απειθείς εις τους γονείς,

31. ασύνετοι, παραβάται συνθηκών, άσπλαγχνοι, αδιάλλακτοι, ανελεήμονες·

32. οίτινες ενώ γνωρίζουσι την δικαιοσύνην του Θεού, ότι οι πράττοντες τα τοιαύτα είναι άξιοι θανάτου, ουχί μόνον πράττουσιν αυτά, αλλά και συνευδοκούσιν εις τους πράττοντας.

Προς Ρωμαίους Κεφ. 1

Ίσως αυτό να απαντάει στα φαινόμενα διαφθοράς στα διάφορα δόγματα που διατηρούν αγάλματα και εικόνες, και να είναι η λύση η επιστροφή στο θέλημα του Θεού για την εξυγίανση των εκκλησιών. Δεν είναι λίγες οι μαρτυρίες για φαινόμενα ομοφυλοφυλίας, παιδεραστίας, καταχράσεων μεγάλων χρηματικών ποσών,και διαφόρων άλλων γεγονότων μάλιστα στην πρόσφατη περίοδο της ιστορίας.

Ας δούμε όμως και παρακάτω στη προς Κορινθίους επιστολή.

1. Διά τούτο, έχοντες την διακονίαν ταύτην, καθώς ηλεήθημεν, δεν αποκάμνομεν,

2. αλλ' απηρνήθημεν τα κρυπτά της αισχύνης, μη περιπατούντες εν πανουργία μηδέ δολόνοντες τον λόγον του Θεού, αλλά με την φανέρωσιν της αληθείας συνιστώντες εαυτούς προς πάσαν συνείδησιν ανθρώπων ενώπιον του Θεού.

3. Εάν δε και ήναι το ευαγγέλιον ημών κεκαλυμμένον, εις τους απολλυμένους είναι κεκαλυμμένον,

4. των οποίων απίστων όντων ο Θεός του κόσμου τούτου ετύφλωσε τον νούν, διά να μη επιλάμψη εις αυτούς ο φωτισμός του ευαγγελίου της δόξης του Χριστού, όστις είναι εικών του Θεού.

Προς Κορινθίους Β' Κεφ. 4

Εδώ διακρίνουμε κάτι πολύ σοβαρό. Στη περίπτωση που ο άνθρωπος δε δεχθεί το Λόγο του Θεού επεμβαίνει ο διάβολος και τυφλώνει τη συνείδησή του, ώστε να μην επιλάμψει η Σωτηρία σε αυτούς! Έτσι μη μπορώντας να κατανοήσουν το Ευαγγέλιο γιατί το απέρριψαν ή το δέχθησαν μισό, τότε συμβαίνει αυτό που είδαμε και πιο πάνω "Διότι γνωρίσαντες τον Θεόν, δεν εδόξασαν ως Θεόν ουδέ ευχαρίστησαν, αλλ' εματαιώθησαν εν τοις διαλογισμοίς αυτών, και εσκοτίσθη η ασύνετος αυτών καρδία·" Λέει λοιπόν ο άνθρωπος ότι πιστεύει στο Θεό, στο Χριστό, αλλά δε κάνουν αυτό που τους λέει ο Θεός. Σ' αυτούς τους ανθρώπους ο Κύριος γίνεται αυστηρός. Ποιός είδε το Θεό και έζησε...; Ποιός Τον είδε και Τον ζωγράφισε σα ενα σεβάσμιο γεροντάκι με άσπρα γένια; Τον Κύριο τον Κυρίων και το Βασιλιά των Βασιλιάδων μπορεί άνθρωπος να φιλοτεχνίσει;

Ας γνωρίσουμε και ας προσέξουμε γιατί μπαίνουμε στο δρόμο του Θεού ,εναντιονόμαστε στο θέλημά Του, και βρισκόμαστε απέναντι στην οργή Του.

25. Προσέχετε μη καταφρονήσητε τον λαλούντα. Διότι αν εκείνοι δεν απέφυγον, καταφρονήσαντες τον λαλούντα προς αυτούς επί της γης, πολλώ μάλλον ημείς εάν αποστραφώμεν τον λαλούντα από των ουρανών·

26. του οποίου η φωνή την γην εσάλευσε τότε, τώρα δε υπεσχέθη, λέγων· Έτι άπαξ εγώ σείω ουχί μόνον την γην, αλλά και τον ουρανόν.

27. Το δε έτι άπαξ δηλοί των σαλευομένων την μετάθεσιν ως χειροποιήτων, διά να μείνωσι τα μη σαλευόμενα.

28. Διά τούτο παραλαμβάνοντες βασιλείαν ασάλευτον, ας κρατώμεν την χάριν, διά της οποίας να λατρεύωμεν ευαρέστως τον Θεόν με σέβας και ευλάβειαν.

29. Διότι ο Θεός ημών είναι πυρ καταναλίσκον.

Προς Εβραίους Κεφ. 12

 

Τελειώνοντας παραθέτουμε κάποια χωρία από επιστολές τις πρώτης εκκλησίας και απόψεις πατέρων την εκκλησίας.

 

ΜΕΤΑΠΟΣΤΟΛΙΚΟΙ ΠΑΤΕΡΕΣ (140-260 μ.Χ.)

 

«Τον μεν –Χριστόν- προσκυνούμε επειδή είναι Υιός Θεού, τους δε μάρτυρες αγαπούμε σαν μαθητές και μιμητές του Κυρίου….» Μαρτύριο Πολυκάρπου 17:3 (π. 157 μ.Χ.)

 

(ΚΜΝ - Τούτον μεν γαρ υιόν όντα του Θεού προσκυνούμεν, τους δε μάρτυρας ως μαθητάς και μιμητάς του Κυρίου αγαπώμεν…)

 

ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΟΙ ΠΑΤΕΡΕΣ (310-451 μ.Χ.)

 

«Ο άγγελος απαγορεύει στον Ιωάννη που επιθυμούσε να προσκυνήσει αυτόν … Άρα η προσκύνηση ανήκει μόνο στον Θεό, αυτό δε το γνωρίζουν και οι άγγελοι, οι οποίοι μολονότι είναι υπερέχοντας των άλλων –κτισμάτων- κατά την δόξα, είναι όμως όλοι κτίσματα, που δεν προσκυνούνται, αλλά και αυτοί προσκυνούν τον Κύριο των πάντων....…» Αθανάσιος Αλεξανδρείας (296-373), Λόγος Β’ Κατά Αρειανών, Α’ 491

 

(KMN - Ο άγγελος απαγορεύει τω Ιωάννη επιθυμούντι να προσκυνήση αυτόν … Αρα το προσκυνείσθαι ανήκει εις μόνον τον Θεόν, τούτο δε και οι άγγελοι γιγνώσκουσι, οίτινες καίπερ υπερέχοντας άλλων κατά την δόξα, είναι όμως πάντες κτίσματα, ου προσκυνητέοι, αλλά προσκυνούντες τον των πάντων Κύριον )

 

«Να τιμάται η Μαρία, ο δε Πατέρας και ο Υιός και το Άγιο Πνεύμα να προσκυνούνται, την Μαρία κανείς να μην προσκυνά … και είναι πάρα πολύ καλή η Μαρία, και αγία, και αξία τιμής, αλλά όχι για να προσκυνάται … Για να μη μακρυγορήσω, αρκεσθείτε σε αυτά που είπα. Η Μαρία να τιμάται, ο Κύριος να προσκυνάται. Διότι οι δίκαιοι δεν κατεργάζονται καμία πλάνη....…» Επιφάνειος Κύπρου (315-403), ΚΑΤΑ ΑΙΡΕΣΕΩΝ-Βιβλίο 3ο -Τόμ. ΙΙ -Αίρεση Νο LXXIX, MPG, τομ. 42

 

(KMN - Εν τιμή έστω Μαρία, ο δε Πατήρ, και Υιός, και ‘Αγιον Πνεύμα προσκυνείσθω, την Μαρία μηδείς προσκυνείτω … Και εί καλλίστη η Μαρία, και αγία, και τετιμημένη, αλλ’ ουκ εις το προσκυνείσθαι…Ινα δε μη παρεκτείνωμαι τω λόγω,αρκέσει τα ειρημένα ημιν. Η Μαρία εν τιμή, ο Κύριος προσκυνείσθω. Ουδενί γαρ εργάζονται οι δίκαιοι πλάνην )

 

«Όπου είναι η διδασκαλία του Θεού,

εκεί παρευρίσκεται και ο Θεός»

Αποστολικές Διαταγές, 8:9 (4ος αι.)